دردسرهای خرید یک لقمه نان
در قالب طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان که از اردیبهشت ماه، اجرایی و تمامی نانواییها به دستگاههای کارتخوان مخصوص مجهز شدند. از آن پس، شهروندان بعد از خرید نان کارت می‌کشند و پول نان یارانه‌‌‌ای را پرداخت می‌کنند با اجرای فروش نان با دستگاههای کارتخوان هوشمند، خرید نان با کارت بانکی فرد که به کد ملی آن شخص متصل است، انجام و قیمت نان با نرخ سال قبل محاسبه می‌گردد. اما شرط الزامی اجرای این طرح پرداخت مبلغ خرید نان با کارت‌های بانکی‌ست و نانواییها نمی‌توانند از مشتری پول نقد دریافت کنند؛ چراکه قرار است هر نانوا به میزان فروش خود از دولت یارانه دریافت کند. این دستگاههای کارتخوان هوشمند با یک نرم‌افراز اندرویدی کار می‌کنند و هدف از ساخت و طراحی آنها این است که میزان دقیق فروش نان و حتی نوع نان اعم از لواش، بربری، سنگک و... در نانوایی به طور دقیق ثبت و رصد شود. و خریدار با لمس نوع نان و تعداد نان، مبلغ خرید را با کشیدن کارت پرداخت می‌کند.
هدف از توزیع کارت‌خوان‌ها و کارتی شدن نان، تخلف و کم فروشی و فروش آرد توسط برخی نانوایان است. اما بهتر بود به جای اجرای این طرح و پرداخت هزینه بسیار برای تهیه و توزیع کارت‌خوان‌ها، جرایم و یا سیستم‌های تشویقی برای نانوایان در نظر گرفته می‌شد نه این که کل جامعه را برای تهیه نان که قوتِ قالب مردم است، چنین راهکارهای پردردسری اجرا شود.
چالش‌های خرید نان
صف‌های طولانی در مقابل برخی نانواییها، پخت نکردن برخی نانواها و بحث‌های مردم با نانواها برسرِ نحوه پرداخت هزینه نان با کارت‌خوان‌های جدید مستقر در نانواییها از جمله چالش‌هایی است که به روزمره فروشندگان و خریداران تبدیل شده است.
یکی از شهروندان که در صف نانوایی‌ست، می گوید: «من به دستگاههای جدید نانواییها آشنا نیستم و فقط یک کارت بانکی داریم که معمولا دست همسر یا پسرم است و بیشتر مواقع بدون کارت هستم. اما نانوا تاکید زیادی دارد که خرید نان از طریق کارت خوان صورت بگیرد و من و امثال من هم اصرار بر خرید نان به شکل پرداخت نقدی داریم؛ اما قبول نمی کند. این شده که ما گاهی مجبوریم نان در سفره نداشته باشیم. علاوه بر این جاهایی مثل پمپ بنزین یا مغازه و سوپر و میوه فروشی کارت در اختیار اپراتور قرار می گیرد و مبلغ کشیده می شود اما در نانوایی باید خودمان کارت بکشیم یا مشتری دیگری را پیدا کنیم که برای ما کارت بکشد. اصلا چرا این اوضاع را درست کردند. برای خرید نان که نمی بایست این همه دردسر داشته باشیم.»
من سوپردارم و نان بیشتری نیاز دارم
مرد میانسالی در صف نانوایی در حال سر و کله زدن با نانوا است، حرفش این است: «من سوپر مارکت دارم و مشتریان زیادی برای خرید نان به مغازه‌ی من مراجعه می کنند و متاسفانه تعداد بسیار کمی نان به من فروخته می شود و خیلی از مشتری‌های من بدون نان می مانند. چرا باعث ایجاد محدودیت برای مصرف کننده شده‌اند. قبل از این به هر تعداد نان که می خواستیم در اختیار ما می گذاشتند، اما الان با توجه به سهمیه‌ای که برای نانواها در نظر گرفته شده، خرید نان محدود شده و دیگر امکان پخت نان با توجه به سلیقه خریدار وجود ندارد. حالا یک رستوران دار یا تالاردار با این وضعیت باید چه کند. خریدار که به جز میزان مصرفش، نانی خریداری نمی کند، پس بهتر است بگردند و راه دیگری برای کنترل نانواییها پیدا کنند، نه اینکه مردم را سردرگم کنند.»
ناگزیر به خرید نانِ بیشتر هستیم؛ گرانی‌ست
اما بشنویم صحبت برخی از نانواها را در این رابطه و اینکه آیا این راهکار توانسته نانواها را راضی نگه دارد. نانوای میانسالِ موی سپیدی در این رابطه به ما می گوید: «از زمانی که طرح داشتن کارتخوان مخصوص نانواییها به راه افتاده است، روزی نبوده که بدون اعصاب‌خوردی تمام شود. مردم واقعا حیرانند. یکی نمی تواند کارت بکشد، دیگری تعداد زیادی نان تقاضا می کند، آن یکی دنبال کارت از بقیه‌ی مشتری‌هاست، دایم در حال سر و کله زدن با مشتری‌ها هستیم. از همهی این‌ها که بگذریم، مسوولان فرمانداری که این طرح را ارایه کردند، کارت خوان‌هایی که قبلا در نانوایی داشتیم را قبول ندارند و باید حتما کارت خوانی از بانک سپه تهیه کنیم. همین گرفتن دستگاه پوز را تصور کنید چقدر دردسر دارد. ما را خسته کرده‌اند. به خاطر تخلف چند نانوا، همهی ما سردرگمیم. مطمئن هستم که این طرح هم مانند سهمیه کردن بنزین خواهد شد و بعد از مدتی دوباره به حالت قبل برمی‌گردد. اصلا چه کاری‌ست که میزان نان خوردن مردم را اندازه بگیرند و محدود کنند آن هم در وضعیتی که قدرت خرید برنج مردم بسیار کم، قیمت ماکارونی و غذاهای جایگزین هم افزایش یافته، کارگران کم‌درآمد، برای سیر کردن خانواده ناگزیر به خرید نان بیشتر هستند که اگر قرار باشد آن هم رصد شود که مبادا از حدود مشخص فراتر رود، آیا چنین برخوردی با معیشت شهروندان صحیح است؟»
ناخودآگاه باعثِ گرانی نان می شوید
این نانوا که دلِ پُری دارد ادامه می‌دهد: «ابتدا می‌خواستند نان را سهمیه‌بندی کنند و به شهروندان به صورت سهمیه بدهند. بعد گفتند با کارت خودتان نان را به قیمت دولتی بخرید آیا حساب شده مصرف نانِ یک کارگر میدان با یک کارمندی که پشت میز نشین است، چه فرقی دارد. خانواده‌های کارگری سه یا چهارنفره سراغ داریم که روزی بیش از 20 نان مصرف دارند؛ آیا قرار است مصرف آنها کنترل شود.
این محدودیت‌ها و کنترل بر روی قوتِ قالبِ مردم، نارضایتی ایجاد کرده و هم اینکه مانند قبل نانواییها قادر نیستند همانند قبل هر تعداد نان خواستند بپزند در نتیجه باعث شده که صاحبان نانواییها را به سمت آزادپزی سوق دهد و ناخودآگاه گرانی نان را در پی خواهد داشت.»
طرح تشویقی برای اجرای هوشمندسازی یارانه آرد و نان
در این رابطه با معاون برنامه ریزی و توسعه فرمانداری که مسوولیت اجرایی شدن طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان و استفاده از کارت خوان مخصوص این طرح در نانوایی‌های سطح شهرستان را عهده دار است، گفتگو کردیم.
اکبرعباسپور در این زمینه گفت: «هدف از اجرای این طرح، رصد فعالیت نانواییها و میزان آرد مورد نیاز آن‌ها‌ست. برای به نتیجه رسیدن این امر، طرح تشویقی هم برای نانواییها در نظر گرفته شده است. این پاداش از طریق رصد دستگاههای پوز است. بدین معنا که در آخر هر شب، 15 درصد تعداد نان فروخته شده در الگوی آرد، به حساب نانوا واریز می‌شود تا بتواند بخشی از افزایش هزینه تولید نان برای نانوا جبران شود. اما این پاداش تا سقف 600هزار تومان است و به فروشِ مازاد آن تعلق نمی گیرد. اما گاهی ممکن است نانوایی میزان فروشی بدین حد نداشته باشد و چندین بار از یک کارت پول برداشت شود که این مورد رصد، و جریمه در پی خواهد داشت. بدین معنا که یا یارانه‌ی آن واحد صنفی، برگشت داده می شود و یا سهمیه آرد آن کم خواهد شد.»
معاون برنامه ریزی و توسعه فرمانداری سیرجان در رابطه با اینکه چرا خرید نان از یک نانوایی محدودیت دارد؟ گفت: «خرید نان از نانواییها محدودیت ندارد مگر نانوایی‌هایی که شلوغ باشند و باعث معطلی شهروندان گردد، در آن شرایط، بیش از 20 نان نباید فروخته شود. گاهی پیش آمده که یک نانوایی خارج از مصرف انسانی، فقط به چند واحد صنفی مثلا رستوران یا تالار، کل نان را می فروشند که این هم تخلف است و باید کنترل گردد.»
اکبر عباسپور در رابطه با دلیل اینکه برای اجرای این طرح، باید حتما کارت خوان بانک سپه در نانواییها باشد نه بانک دیگری، گفت: «دلیل خاصی ندارد چون بانک سپه از قبل در حوزه آرد و نان همکاری داشته است، این کار صورت گرفته، هیچ ایرادی هم ندارد و مشکلی نیست.»
باور مسوولان
در مجموع مسوولان بر این باورند که اجرای طرح «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» سبب می‌شود تا نانواییها کیفیت نان خود را افزایش دهند، در عین حال از گرانفروشی جلوگیری شود. اتفاقی که تاکنون میسر نشده و کیفیت نان در سیرجان هیچ تغییری تا قبل از اجرای این طرح نکرده‌است. همچنین با اجرای این طرح قرار است، از قاچاق آرد و توزیع خارج از شبکه آرد نیز جلوگیری به عمل آید؛ چون اگر میزان فروش نان هر نانوایی نسبت به سهمیه آرد کمتر باشد، در گزارش‌های دستگاه مشخص خواهد شد. باید دید که این امر محقق خواهد شد یا خیر.
اما نان، نیاز اصلی و روزمره همه مردم است. اکثر نانواها به دلیل کاهش سهمیه آرد در پاسخگویی به نیاز مشتریان ناتوان هستند و مجبورند پخت را در ساعاتی تعطیل کنند و این امر نیز به نارضایتی مردم و یا ایجاد صف‌های طولانی منجر شده است مساله‌ای که پیش از این وجود نداشت و مسلما این امر به تدریج به این منتهی می‌شود که نانوایان به تدریج عرصه را خالی کنند و توقف تولید و بیکاری معضلی برمعضلات جامعه افزوده کند این در حالی است که توزیع کارت‌خوان‌ها راه را بر روی تخلف‌ها نمی‌بندد و اگر کسی بخواهد کار خلافی انجام دهد این راهکار مناسبی برای جلوگیری از آن نیست.