گزارشی از زباله‌سوزی در گرداگرد شهر؛
دود کردن در حلق مردم برای چند رشته سیم!
بوی دود لاستیک و پلاستیک سوخته هوای صبحگاهی برخی شهرک‌های سیرجان را که با حاشیه شهر همجوار هستند پر می کند. دودی که ناشی از فعالیت مداوم زباله گردهاست و برای جمع آوری فلزاتی هست که در میانه‌ی سیم و کابل‌های برقی دزدی یا سیم‌های میان لاستیک‌های کهنه قرار دارد.
زباله گردها شب‌ها به محل تجمع نخاله‌ها و زباله‌ها می‌روند و به سوزاندن لاستیک‌ها و کابل‌های برق احتمالا سرقتی مبادرت می ورزند تا به فلز داخل آنان برسند. فلزی که اگر مس باشد بسیار ارزشمند و گران است و حتا در صورت مس نبودن هم بی ارزش به شمار نمی آید چرا که به هر حال فلز است.
پسماندسوزی معضلی است که در حاشیه‌ی شهرها رخ می‌دهد و در روزهای آلوده نفس کشیدن را برای شهروندان دشوارتر می‌کند؛ آن هم در شرایطی که بر اساس «قانون هوای پاک» و «قانون مدیریت پسماند» پسماندسوزی ممنوع است.
پسماندسوزی یکی از عوامل آلودگی محیط زیست محسوب می‌شود. پسماندسوزی می‌تواند هم در خاک و هم در هوا آلودگی ایجاد کند. هنگام آلودگی هوا که بسیار هم خطرناک است و با پدیده «وارونگی هوا» مواجه هستیم، پسماندسوزی آلودگی هوا را تشدید می‌کند. در واقع یکی از علل اصلی آلودگی هوا می‌تواند پسماندسوزی باشد.
این میان به جز آلودگی هوا و بوی آزار دهنده این کار غیرقانونی برای اهالی شهرک‌های اطراف و عواقب زیانبارش برای سلامتی، با توجه به وزش بادهای موسمی از دشت‌های اطراف به سمت سیرجان، این کار موجب آلودگی گسترده هوای شهر سیرجان نیز می شود.
میزان کربنی دی اکسیدی که سوزاندن مواد لاستیکی و پلاستیکی در هوا آزاد می کند بسیار زیاد است و سرطانزا بودن استشمام مداوم آن نیز سال‌هاست که توسط متخصصان اثبات شده است. زیرا در اثر سوزاندن لاستیک‌ها ترکیبات متعددی از آلاینده‌ها حاصل می شود که از مهمترین آنها می توان به اکسیدهای گوگرد SOX، اکسیدهای نیتروزن(N۰X)، اکسیدهای کربن CO ، هیدروکربنهای فرار (VOCS)، دی اکسین‌ها، فلزات سنگین و غیره اشاره کرد.
کارشناسان محیط زیست از ممنوعیت سوزاندن پسماند می‌گویند
به گفته‌ی فعالان محیط زیست و متخصصان آلودگی محیط‌زیست هرگونه سوزاندن پسماندها اعم از خانگی، کشاورزی، صنعتی بر اساس قانون مدیریت پسماند و قانون هوای پاک ممنوع و غیر قانونی است و سوزاندن پسماندهای ویژه، صنعتی و عادی مانند لاستیک، کابل برق و مشتقات پلاستیکی در فضای آزاد علاوه بر آلودگی شدید هوا باعث از بین رفتن مواد عالی و معدنی خاک شده و به مرور سبب مرگ خاک می شود.
اما متاسفانه لاستیک‌های خودروهای سبک و سنگین در میان پسماندهای خانگی رها می‌شود. همین امر موجب می‌شود افراد سودجو به راحتی این پسماندها را جمع آوری و برای استحصال سیم‌های فلزی، لاستیک‌ها در حاشیه شهرها آتش بزنند.
از نظر کارشناسان محیط زیست باید مراکز جمع آوری و امحای لاستیک‌های مستعمل در شهرهای مختلف ایجاد شود و پس از آن، این پسماندها در اختیار مراکز مجاز بازیافتی قرار گیرند که به صورت اصولی و بدون آلودگی بازیافت شوند.
کابل‌های برق نیز باید در اختیار مراکزی قرار گیرند که بدون نیاز به آتش زدن و آلودگی هوا از روش‌های نوین مس موجود در آنها استحصال شود.
گرچه برخی کارشناسان بر روی فرهنگ سازی به عنوان راه حل تاکید دارند اما از آنجا که بیشتر این کار توسط اتباع افغان و به منظور سودجویی و کسب درآمد انجام می‌شود، بعید است که چنین راهکاری جوابگو باشد.
وظیفه شهرداری‌ها
با وجود توجه مسوولان شهرها به موضوع آلودگی هوا؛ بسیاری از معتادان و سودجویان در اطراف شهر و حاشیه روستاها و حتی داخل شهر به سوزاندن ده‌ها لاستیک برای استحصال چند گرم سیم و آتش زدن کابل برای جداکردن مس و حتی تخلیه شبانه زباله‌های شهری به صورت قاچاق و سوزاندن آن در حاشیه شهر اقدام می کنند .
هم اکنون این پدیده‌ی کاذب که بر اساس ماده ۲۰ قانون مدیریت پسماند و هوای پاک ممنوع است از مرز هشدار گذشته و تبدیل به یک معضل شده است که مردم شهرک‌های حاشیه‌ی سیرجان شب‌ها با آن مواجه هستند و این معضل تنفس آنان را گرفته است.
شهرداری‌ها و دستگاه‌های دولتی بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک مکلفند ظرف سه سال پس از ابلاغ این قانون زیرساخت‌های لازم برای تبدیل پسماندها به انرژی، کود و کمپوست را در شهرهای مختلف ایجاد کنند، ولی هنوز این امر محقق نشده و همچنان دفن و رها سازی زباله در طبیعت جای بهره وری از پسماندها را گرفته است.
ماده هفت قانون مدیریت پسماند، مدیریت پسماندهای کشاورزی را بر عهده جهاد کشاورزی، پسماندهای پزشکی را بر عهده وزارت بهداشت، پسماندهای عادی و خانگی که شامل نخاله‌های ساختمانی و زباله‌های تر و خشک می شود را بر عهده شهرداری‌ها و فرمانداری‌ها و مدیریت پسماندهای صنعتی و ویژه را بر عهده تولیدکنندگان گذاشته است.
کابل‌های برق، لاستیک‌های مستهلک ماشین آلات سنگین و پلاستیک جزو پسماندهای عادی محسوب می شوند و مدیریت این دسته از پسماندها بر اساس قانون به شهرداری‌ها، بخشداری‌ها و دهیاری‌ها محول شده است.
متاسفانه ضمانت اجرایی دستور العمل‌های این سازمان در سایر دستگاه‌های دولتی ضعیف است و همین امر موجب رعایت نشدن بسیاری از بندهای آن می شود.
طبق به ماده ۳۰ قانون مدیریت پسماندها و ماده ۲۰ قانون هوای پاک، سوزاندن هرگونه پسماند در محیط آزاد توسط اشخاص حقیقی و حقوقی ممنوع است و در صورت مشاهده و گزارش متخلفان به مراجع قانوی معرفی می شوند.
نقش اداره محیط زیست سیرجان
مسوول روابط عمومی اداره محیط زیست سیرجان در این باره به سخن تازه گفت: گشت‌های نظارتی وجود دارند اما وقتی ماموران ما به محل گزارش شده که آلودگی آنجا تولید شده می‌روند، کسی را نمی‌بینند تا با او برخورد کنند. به گفته صادق خزیمه در پایش‌های شبانه و به‌طور کلی پایش‌هایی که سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه در مناطق انجام داده است، شاهد بوده‌ایم که گاهی پسماندهایی چون لاستیک، سیم و کابل را می‌سوزانند اما خود متخلفان متاسفانه حضور ندارند. سوخته اند و رفته اند تا بعدها بیایند و جمع آوری کنند و برای همین ماموران گشت اداره محیط زیست سیرجان فقط می‌توانند تلاش برای خاموش کردن آتش و یا در صورت گسترده بودن آن هماهنگی با آتش‌نشانی داشته باشند تا جلوی سوختن محل آتش سوزی و آلودگی هوا را بگیرند.
او از نامه نگاری‌ها و هم اندیشی‌های این اداره با شهرداری سیرجان نیز روایت کرد و در پایان از مردم خواست در تماس با شماره اداره 422302100 گزارش تخلفات در این باره را در ساعات اداری بدهند و قول پیگیری داد.