نگاهی به عدم حمایت از گلخانه‌داران در فروش محصولات؛
تولیدات گلخانه‌ای در سیرجان، بازار ندارند
تولید محصول در گلخانه از جمله مشاغل متنوع اما حساسی است که سختی‌های خاص خودش را دارد. مبارزه با انواع آفات، جلوگیری از هدر رفتن و نابودی محصول و پرورش و تولید محصول در فضای گلخانه‌ای؛ مهارت خاصی را می‌طلبد که در کنار سختی‌های زیادی که دارد؛ تنها می‌تواند یک فرد علاقمند به این حوزه را پای کار نگه دارد. اکثر میوه‌ها و سبزیجاتی که این روزها در بازار به مصرف می‌رسد، تولیدات گلخانه‌ای هستند که تولیدکنندگان برای به ثمر رساندن آن‌ها تلاش چند ماهه‌ای راه انجام داده‌اند. شاید بسیاری از ما با مشکلاتی که گریبانگیر گلخانه داران شده، آشنایی چندانی نداشته باشیم. در این گزارش با حال و هوای گلخانه‌های سطح شهر در گفتگو با سه نفر از گلخانه داران سیرجانی آشنا شده و مشکلات آن‌ها را مرور می کنیم.

کرونا؛ بازار تولیدات گل را به رکود رسانده
علی زینال زاده ۱۸ سال است که در تهیه گل رز در سیرجان فعال است و بالاترین مشکل در حوزه گلخانه داری را قیمت بالای سم و کود می‌داند و می‌گوید: متاسفانه قیمت سم و کود خیلی بالا رفته و علاوه بر افزایش بی رویه قیمت، این موارد در بازار نایاب شده‌اند. سم و کود خارجی اصلاً در بازار وجود ندارد. از طرفی شرایط کرونا هم بازار را به رکود برده. مراسم‌های عروسی و تالارها که به گل تازه احتیاج داشتند به خاطر کرونا تعطیل هستند و بازار فروش گل را دچار نوسان کرده‌اند. وی اضافه می‌کند: ۱۸ سال است گلخانه دارم و در حال تولید گل رز هستم. زمانی که به سراغ این کار رفتم یک کار جدید بود و کسی در منطقه آن را انجام نمی‌داد. من سومین رزکارِ هلندی در ایران بودم. آن زمان در ایران زیاد گل رز تولید نمی‌شد و من با عشق و علاقه فراوان به سمت تولید گل رز جذب شدم. این گلخانه‌دار در خصوص توزیع محصولات خود در خارج از استان می‌گوید: فعلاً صادرات مستقیم نداریم. گل‌ها را به مشهد می‌فرستیم و آنجا به مشتری‌هایی می‌فروشند که گل را به ترکمنستان ارسال می‌کنند. الان دیگر تولید گل در استان زیاد شده و خیلی‌ها به سراغ آن آمده‌اند. وی راز کیفیت محصولات خود را چنین عنوان می‌کند: همیشه سعی کردم سیستم گلخانه را مرتب با تکنولوژی روز دنیا تجهیز کنم. پشتکار خیلی زیادی هم دارم چون کار گلخانه پشتکار بالایی لازم دارد. همچنین از تجربیات ۱۸ ساله هم برای بهبود کیفیت کار استفاده می‌کنم. کار ما تولید گل رز است که در رنگ‌های مختلف تولید و به بازار عرضه می‌شود. گل، محصول بسیار حساسی است و باید به دقت مراقب آن بود. سرما و گرمای شدید نباید در گلخانه وجود داشته باشد. همچنین باید مرتب با آفات گل مبارزه کرد. تغذیه گیاه در کشت‌های هیدروپونیک هم خیلی مهم است و فراهم آوردن شرایط اقلیمی مناسب هم به تولید یک محصول با کیفیت در گلخانه کمک می‌کند. خوشبختانه در این مدت ۱۸ سال که مشغول به تولید گل رز بودم، موردی پیش نیامده که محصول ما به طور کلی از دست برود و بخواهیم از صفر شروع کنیم. همواره مراقب محیط گلخانه و محصول تولیدی بوده‌ام. این کار متنوع اما سخت را بسیار دوست دارم.

محصولات جیرفت در سیرجان فروش می‌رود؛ محصولات سیرجان روی دست‌مان می‌ماند
یکی دیگر از محصولاتی که در گلخانه تولید می‌شود، خیار گلخانه‌ای است. فاطمه محسن‌زاده فوق لیسانس کشاورزی است و به مدت ۹ سال است که در حوزه تولید خیار گلخانه‌ای مشغول به کار است. وی در خصوص ورود خود به این حوزه می گوید: از آنجایی که پدرم کشاورز بود و تحصیلات مرتبط در این حوزه هم دارم از همان بچگی علاقه مند به کار کشاورزی بودم و ۹ سال است که وارد حوزه گلخانه‌داری شده‌ام اما متاسفانه چون خانم بودم کسی دوست نداشت وارد این حرفه شوم. سنگ اندازی زیادی کردند. کارگران گلخانه هم دوست داشتند صاحب کارشان آقا باشد تا از او حرف شنوی داشته باشند. مجبور شدم چند تا کارگرخانم هم بیاورم. وی در خصوص مشکلات گلخانه‌داری خاطرنشان می‌کند: در حوزه کار گلخانه مشکلات زیادی وجود دارد. بازار و تره بار با گلخانه‌داران هماهنگ نیستند. بذر خیار را دانه‌ای ۵۰۰ هزار تومان قبلا می‌گرفتیم که الان شده دانه‌ای ۲۵۰۰ تومان. کود را کیسه‌ای ۲۰۰ تومان می‌خریدیم اما الان شده یک میلیون و ۲۰۰ تومان. هزینه‌ها خیلی بالا رفته اما علیرغم زحمتی که می‌کشیم و خیار با کیفیت پایین جیرفت را به سیرجان می‌آورند و به فروش می‌رسانند با قیمت خیلی کم و تمام زحمات و تلاش ما به هدر می‌رود. اگر تره بار سیرجان با گلخانه داران سیرجانی هماهنگ بود این مشکل پیش نمی‌آمد. بار جیرفت و میناب که به سیرجان می آید هزینه بالایی برای کشت ندارد؛ ضمن اینکه کیفیت خیار سیرجان خیلی بالاتر است اما هیچ حمایتی از ما نمی‌شود. چند بار هم به مسوولان گفتیم به خاطر ورود خیار جیرفت به شهرستان محصول ما می‌ماند و فروش نمی‌رود. اما کسی جوابگو نیست.
وی در پاسخ به این سوال که آیا این محصول ارگانیک تولید می‌شود؟ می‌گوید: قیمت محصولات ارگانیک خیلی بالاست و به دلیل شرایط اقتصادی فعلی، مردم بابت محصولات ارگانیک پول نمی‌دهند. اگر بخواهیم در ۴۰۰۰ متر محصول ارگانیک به کارهای چیزی که می‌خواهیم را برداشت نمی‌کنیم. به همین دلیل محصولات ارگانیک کشت نمی‌کنیم. محسن‌زاده در خصوص نحوه کشت خیار در گلخانه و مراقبت از آن هم می‌گوید: این که این محصول به آفت دچار شود بستگی دارد که کشاورز با آن چگونه برخورد کند. اگر گیاه ضعیف باشد زود آفت می‌گیرد. این بانوی گلخانه دار یک بار هم تمام محصول خود را از دست داده و از صفر شروع کرده. وی در این خصوص می‌گوید: حدود ۸-۷ سال قبل گاز مجتمع گلخانه‌ای ما قطع شد و تا مامور شیفت بیاید و گاز را وصل کند، کار از کار گذشته بود و کل ۲۵ گلخانه حدود ۲ میلیارد تومان خسارت دیدند. شکایت هم کردیم اما به جایی نرسیدیم. کل محصول ما از دست رفت. اما به خاطر علاقه به کارم؛ دوباره از نو شروع کردم. محسن‌زاده درباره ثمر دهی خیار در گلخانه می‌گوید: کشت خیار در تابستان یک ماه و در پاییز و زمستان ۴۰ روز به ثمر می‌رسد. خیلی‌ها می‌گویند خیار گلخانه مشکل دارد اما من مدرک تحصیلی‌ام کشاورزی است؛ با اطمینان کامل می‌گویم هیچ مشکلی در محصول گلخانه‌ای وجود ندارد. زود به ثمر نشستن خیار به خاطر حال و هوای استوایی است که در گلخانه ایجاد می‌کنیم و ربطی به استفاده زیاد از کود و سم ندارد. این موضوع بین مردم درست جا نیفتاده. در حالی که محصول گلخانه‌ای هم مثل محصولی که در زمین زراعی کشت می‌شود با کیفیت و سالم است.

سود عمده به جیب دلال و مغازه‌دار می‌رود
لطف گلخانه داری به تولید محصولات متنوع در آن است. شهریار حافظی در گلخانه خود محصول گوجه را تولید می‌کند. او هم ورود خود به این حوزه را علاقه می‌داند و می‌گوید: معمولاً ۹۰% به خاطر علاقه وارد این کار می‌شوند. در کنار آن پشتکار و کسب درآمد هم مطرح می‌شود. او هم مشکلات گلخانه را بازگو می‌کند و می‌گوید: متاسفانه بازار گلخانه بسیار ریسک پذیر است. اینطور نیست که مطمئن باشیم محصول ما را از اول کشت تا آخر کشت با یک قیمت ثابت خریداری می‌کنند. به همین دلیل افراد زیادی در این حوزه وارد شدند و ورشکسته شدند. بازار در کار گلخانه خیلی مهم است. تولید محصول دست ماست ولی قیمتی که بازار تعیین می‌کند بسیار تاثیرگذار است. سیرجان نه صادراتی دارد و نه بازار داخلی خوبی که بتواند مشکل گلخانه‌داران را رفع کند. میدان‌دارها در عرضه و تقاضای محصولات گلخانه‌ای به تولیدکنندگان کم لطفی می‌کنند. چندین بار هم به مراجع مسئول گفتیم که از محصول سیرجان حمایت کنند و آن را از شهرهای دیگر تأمین نکنند ولی پای یک سری منافع در میان است که نیاز بازار را از جای دیگری به جز گلخانه‌های سیرجان تامین می‌کنند و محصول ما بدون خریدار می‌ماند و مجبور می‌شویم زیر قیمت بفروشیم. از بین حدود ۵۰ گلخانه‌ای که می‌شناسم فقط ۸-۷ تا فعالیت دارند. در پاسخ به این سوال که در بازه‌ای که قیمت‌گوجه خیلی بالا رفت، این افزایش قیمت روی محصول شما هم اثر گذاشت؟ می‌گوید: خیر. متاسفانه این بحث زمانی پیش آمد که مسئله صادرات با ارز ۳۰ هزار تومانی مطرح بود و آن زمان گلخانه‌های سیرجان کشت نداشتند. یعنی محصولی نبود که به بازار بدهیم. ما شهریور کشت داشتیم و پایان آذر به ثمر می‌رسد. حافظی هم از وضعیت بازار سیرجان گلایه‌مند است و می‌گوید: گوجه‌ای که با هزینه زیاد گاز و کود پرورش می‌دهیم بازاری ندارد. کود را کیسه‌ای ۷ هزار تومان می‌خریدم، الان می‌خریم ۶۰ هزار تومان. یک سم ۳۰۰ سی سی را دو میلیون می‌خریم و فقط دو مرحله می‌توانیم استفاده کنیم و دوباره باید تهیه کنیم. هزینه تولید خیلی بالاست اما محصول ما که یک گوجه مرغوب و درجه یک است را در سیرجان کیلویی ۴۰۰۰ تومان از ما می‌خرند. در حالی که مغازه آن را ۱۰ هزار تومان به مردم می‌فروشد و این وسط دلال و فروشنده سود می‌کنند. مردم فکر می‌کنند سود به جیب ما می‌رود. با این افزایش قیمت در مغازه؛ قدرت خرید مردم هم پایین می‌آید و محصول ما فروش نمی‌رود. بیشترین ضرر را تولیدکننده متحمل می‌شود. این تولید کننده گوجه گلخانه‌ای خاطرنشان می‌کند: ستاد تنظیم بازار باید مغازه‌دار را توجیه کند تا بار ما روی زمین نماند. پنج سال است گلخانه دارم، یکی دو سال قبل به خاطر آفتی که افتاد به این محصول گلخانه؛ تمام سرمایه‌ام را از دست دادم و از اول شروع کردم. سخت بود اما به خاطر علاقه دوباره سرپا شدم. الان متاسفانه نه بازار فروش درستی داریم و نه کسی از ما حمایت می‌کند. گوجه محصولی است که زود آفت می‌گیرد و باید مشکلات موجود را برای محصول بهتر رفع کرد. بیشترین آفت گوجه مشکلات قارچی است که به دلیل سردی و رطوبت هوا ایجاد می‌شود. مجبوریم از سم و هوادهی برای کاهش آن استفاده کنیم که هزینه بالایی را می‌طلبد.
آنچه مسلم است کار گلخانه یک کار حساس و ظریف و با دقت است که باید برای آن پشتکار زیادی صرف شود. به ویژه اکنون که با توجه به نوسانات اقتصادی، هزینه‌های کشاورزی بسیار بالا رفته و همانطور که گلخانه‌داران در این گزارش اشاره کردند علیرغم هزینه‌های زیادی که برای تولید محصول متحمل می‌شوند، بازار از آن‌ها حمایت نمی‌کند و مجبورند یا محصول خود را زیر قیمت بفروشند و یا اصلاً خریداری برای محصول‌شان پیدا نشود که در هر دو صورت ضرر می‌کنند و لزوم حمایت از گلخانه‌داران در اینجا احساس می‌شود تا بتوانند با انگیزه بیشتری به تولید محصول بپردازند و خیال‌شان از بابت وجود یک بازار خریدار در سیرجان راحت باشد تا بتوانند محصول‌شان را در این بازار به فروش برسانند. نه اینکه محصولاتی مثل خیار و گوجه را از شهرهای دیگر برای فروش به سیرجان بیاورند و بازار گلخانه‌داران سیرجانی را به رکود برسانند. این امر توجه ویژه مسوولان را می‌طلبد تا با حمایت از این گونه کارهای تولیدی به خودکفایی نیروهای جوان شهرستان کمک کند که هم گامی است در جهت کاهش بیکاری و هم ایجاد فرصتی است برای تولید محصولات بومی تا با قیمت مناسب به دست مشتری برسد.