به بهانه روز پزشک؛ گفتوگو با دکتر نجمه مهدینیا درباره اخلاق پزشکی ؛
گوشی پزشکی، گرانترین گردنبند جهان
دکتر نجمه مهدینیا متولد خرداد ۱۳۶۸ و فرزند آخر یک خانواده ۴ فرزندی. شادمان از این که توانسته حداقل در زمینه انتخاب کار و حرفه، پدر و مادرش را راضی کند. او دوره ابتدایی و راهنمایی را در مدرسه شاهد در سیرجان گذرانده و مقطع دبیرستان را در نمونه اندیشه سیرجان در رشته ریاضی فیزیک بود اما تغییر رشته داد و با شرکت در کنکور تجربی و با کسب رتبه ۵۰۶ پزشکی دانشگاه دولتی علوم پزشکی کرمان قبول شد. اتفاقی که هنوز شیرینیاش را پس از آن تلاشهای بی وقفه حس میکند. مهدینیا سال ۹۴ ازدواج کرده و داری یک فرزند دختر۲ساله است.او ورودی پزشکی عمومی سال ۸۷کرمان است و پس از اتمام تحصیلش از سال ۹۴ طرحش را آغاز کرده، ۵ ماه پزشک خانواده بلورد بود و به مدت ۳سال و۲ماه پزشک خانواده در زیدآباد که تجارب زیادی کسب کرده است. سپس انصراف داده تا برای امتحان تخصص آماده شود و بعد از یک سال تلاش توانست در رشته دکترای تخصصی زنان و زایمان بندرعباس پذیرفته شود اما با گذشت یک سال انصراف داد و در حال حاضر پزشک فعال حوزه پوست مو و زیبایی از دانشگاه شهیدبهشتی تهران است و بعد از ورود به این حوزه متوجه علاقه شدیدش به آناتومی و جراحی شد.
گفتوگو با مهدی نیا پیرامون اخلاق پزشکی انجام گرفت. موضوعی که رعایتش در زمینه تخصصی وی نیز بیشتر مطرح است.
در علم پزشکی مرز میانِ علم و تجارت کجا مشخص میشود؟ چقدر از تقاضای مردم برایِ انجامِ عملهای زیبایی توسط تبلیغاتِ پزشکی است؟
آنچه به عنوان تبدیل شدن پزشکی به تجارت و بیزینس گفته می شود، چندان درست نیست. باید گفت: اگر هدف پول درآوردن باشد ، بدترین تجارت، “پزشکی” است زیرا افرادی که وارد رشته پزشکی می شوند، کسانی هستند که از توانمندی های لازم برخوردارند، در حدی که اگر وارد هر تجارتی شوند، موفق می شوند و درآمد بسیار بالاتری خواهند داشت!
وقتی قرار باشد کسی در رشته پزشکی ، شبانه روزش را به هم وصل کند و از تک تک سلولهای وجودش برای درس خواندن، کار و رسیدگی به بیماران بگذارد، فکر نمی کنم چنین معامله ای اگر برای تجارت باشد، به صرفه باشد!!
جامعه در حال تغییر همیشگی است و افراد جامعه نیز در عادات و تفکرات خود تغییرات تازهای ایجاد میکنند. امروزه دیگر انتخاب یک پزشک یا کلینیک برای بیماران، مانند گذشته نیست! بازاریابی در حوزه درمان با تبلیغات ، مانند پرواز کردن برای کلینیک یا مطب است. کار در فضای حقیقی یکی از بالهاست و تبلیغات در فضای مجازی، بالی دیگر!
در علمِ پزشکی اخلاق چگونه تعریف میشود و جایگاهش در سوگند پزشکی کجاست؟ و بعد چطور میشود که مثلا برخی از پزشکان رشوه را عملی غیراخلاقی به شمار نمیآورند؟
اخلاق پزشکی یا همان Medical ethic سیستمی از «اصول و قواعد اخلاقی» است که ارزشها و قضاوتها را در حوزه«پزشکی» بکار میگیرد. هرپزشکی درپایان تحصیل ۷ ساله خود، به قرآن سوگند یاد میکند که اصول اخلاقی را رعایت کند. خلاصه ی این ۴ اصل:
1)«احترام به خود مختاری و استقلال فردی »یعنی بیمار حق دارد روش درمان خود را انتخاب کند یا از آن امتناع کند.
۲) «سودرسانی» یعنی فرد شاغل در این حوزه باید به نفع بیمار و سود او عمل کند.
۳) «عدم ضرررسانی »یعنی به فرد آسیبی وارد نشود.
۴) «عدالت» یعنی مسایل مربوط به توزیع منابع بهداشتی درمانی کمیاب و تصمیمگیری در مورد اینکه چه کسی چه درمانی را دریافت میکند، عدالت و انصاف و برابری رعایت گردد.
متأسفانه پدیده رشوه دادن و رشوه گرفتن در امور پزشکی نیز راه یافته است اما در اینجا باید به یک نکته مهم اشاره نمود: اگر ثابت شود رشوه دهنده مضطر بوده یعنی براي حفظ حقوق حقه اش ناچار به پرداخت رشوه شده، قانوناً تعقيب و مجازات نخواهد شد! مثلا شخصي براي رساندن فرزندش به بيمارستان که دچار Head Trauma شده است، توسط مامور راهنمايي و رانندگي متوقف مي شود و براي جريمه نشدن و جلوگيري از اتلاف وقت، به تقاضاي مامور مبني بر پرداخت رشوه پاسخ مثبت ميدهد (مثال فرضی و غیر واقعی!) که در اين گونه موارد رشوه دهنده غير قابل تعقيب است و مجازات نخواهدشد.
شاید اینکه بعضی از همکاران رشوه را غیراخلاقی نمیدانند همین موارد اضطراری باشد.
یکی از ایراداتی که بیشتر سیرجانیها به ویزیت شدن توسط پزشک دارند این است که بیمار توسط یک یا دو بیمار دیگر همزمان در اتاق پزشک حضور دارند و از اینکه باید در حضور بقیه از بیماریشان بگویند احساسِ معذب بودن دارند. در این مورد اخلاقِ پزشکی چه توجیهی دارد؟
این عمل هیچ توجیهی در اخلاق پزشکی ندارد! «ویزیت همزمان چند بیمار» و «حضور دیگر بیماران در اتاق ویزیت»، که با اصطلاح «ویزیت گروهی» یا «ویزیت فله ای» شناخته می شود و به صراحت نقض اخلاق پزشکی و منشور حقوق بیمار در ایران به ویژه بند ۴ این منشور است، در حال حاضر در کشور در حال افزایش است و هرچند که در مطب های دیگر متخصصان نیز اتفاق می افتد و البته نوع رایج رابطه پزشک-بیمار در بیمارستان های آموزشی نیز است، اما متاسفانه امروزه در مطب ها بسیار رایج شده است.
«ویزیت گروهی» در واقع منجر به نقض حریم خصوصی، بی توجهی به اصل رازداری و هتک حرمت بیمار در جریان ویزیت می شود.
زمانی که پزشکی ساده ترین قواعد «اخلاق پزشکی» که همان حفظ اسرار بیماران است و در فرهنگ عامیانه از آن با عبارت «دکتر محرم بیمار است»، یاد می شود را رعایت نمی کند، خواسته یا نادانسته ضربه ی مهلکی بر پیکره ی رابطه ی خود با بیمارش وارد می نماید. در چنین حالتی حتی اگر بیماری تا حدودی از توانایی برقراری رابطه ای اشتراکی با پزشک خود برخوردار باشد، صرف حضور دیگر بیماران به شدت از رفتار مشارکتی آنان می کاهد!
شما به عنوان یک پزشک از کدام رفتارهای بیمار ناراحت و عصبانی میشوید؟
من به عنوان پزشک مثل بقیه همکارانم از بی احترامی رفتاری یا لفظی بیمار که جنبه توهین داشته باشد، ناراحت میشوم. که خداروشکر تا به حال با همچین موردی مواجه نشدم و مردم سیرجان همیشه به بنده لطف داشتن و من را حمایت کردن تا بتونم بهترین خدمات و بهترین درمان را در اختیارشان بگذارم.
گوشی پزشکی گرانترین گردنبند جهان است. قیمت آن جوانی ماست!
به نظر شما چرا با وجود اینکه شرایط اقتصادی مردم چندان رو به راه نیست، اما بازار عملهای زیبایی داغ است ، حتا در بعضی موارد افراد برای انجام این عمل ها به وام گرفتن هم متوسل میشوند. دلیل این موضوع ریشه در چه مشکل فرهنگی دارد؟
دهههای اخیر برداشتهای متفاوتی از زیبایی شده است و به عنوان مجموعهای از تناسب اندام، آرایش، پوشش، میزان جذابیت، بی نقص بودن و تلفیق اینها به جوانان القاء میشود.امروزه زیبایی به یک شاخه فعال برای پزشکان تبدیل شده است، یکی از شایعترین عملها در کشور عمل زیبایی است و به دنبال آن ایران رتبه دوم در جهان را دارد.
جراحی زیبایی از سال ۸۴ به بعد افزایش پیدا کرد، با انجام عملهای زیبایی افراد خود را زیبا میکنند تا «احساس ارزشمندی» داشته باشند. شاید دلیل وام گرفتن افراد و انجام امور زیبایی نیز همین باشد.
توجه به ظاهر در دهه اخیر زیاد شده است و تاکید به جذاب بودن از سوی بلاگرها، سلبریتیها، سینما و فیلمها، مجلات، رسانهها و ... به افراد القا میشود و طی تحقیقات نشان داده شده است که همه زنان تقریبا یک بار از ظاهر خود احساس شرم و نارضایتی میکنند، فارغ از طبقه اجتماعی که در آن قرار دارند! پس طبیعی ست که به سوی کارهای زیبایی روی بیاورند. مه انسانها در ناخودآگاه جمعیشان تمایل به زیباتر شدن دارند، حتا در سن ۴۰ سالگی به بعد افرادی را میبینیم که به تزریقهای جراحی روی میآورند، چراکه با این کار میخواهند از پیری فرار کنند و تغییرات طبیعی را نمیخواهند بپذیرند.
فضایی که از طریق رسانههای جمعی به افراد القاء میشود باعث گرایش افراد به سمت عملهای جراحی شده است؛ و افراد زمانی مهر تأیید میگیرند که از نظر ظاهر با عملهای زیبایی و آرایشهای غیرمتعارف زیبا شده باشند، حال اگر تمام ابزارهایی که موجب زیباییشان میشود را از آنها بگیریم، چیز دیگری برای عرضه ندارند و دچار اختلالاتی مانند افسردگی و ... میشوند. پس بنابراین عامل مهم روی آوری افراد به کارهای زیبایی قیاس خود با جامعه ست که با ورود به فضای مجازی این قیاس بیشتر شده و همه در تلاش برای جوان ماندن، زیبا شدن و جلوگیری از پیر شدن هستند.