تاثیرات بحران آب و تغییر اقلیم بر باغهای پسته این هفته در سرتیتر رسانههای سراسری کشور بود ؛
پسته کرمان درآخر خط
قطب پسته از قطبیت افتاده و استان کرمان داغدار باغهای زیانده و کم محصوب پسته است.
این ها بخشی از محتواهایی بود که در روزهای نخست این هفته درباره پستهی استان کرمان در رسانههای سراسری کشور بازنشر شد. اشارهها با بحران آب بود که موجب سقوط صادرات پسته و خشکشدن بسیاری از باغهای استات کرمان به عنوان قطب پسته ایران شده است و روزنانه شرق از داغدار بودن کرمان در سوگ پستهاش مطلب نوشت.
گرچه فقط بحران آب نبوده که پسته و صنعتش را از رونق انداخته. چیزی که از چشمان رسانههای کشوری دور ماند تغییرات اقلیمی بود که موجب شده دو سال پیاپی پسته سیرجان با تگرگزدگی و سرمازدگی از محصول دادن عقیم بماند.
درختی که با اقتدا به بادام در گرمای بی مناسبت سالهای اخیر در زمستان فریب میخورد و شکوفه میدهد اما در بهار و ماههای فروردین و اردیبهشت با یک بارش تگرگ یا سرما و سوز شبانه غافلگیر میشود.
حالا تهران و تاجرانش نگران سقوط صادرات پسته ایران هستند.
زیرا بنا بر اعلام گمرک، میزان صادرات پسته در پنج ماه ابتدای امسال حدود 15 هزار تن بوده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به حدود یکچهارم رسیده است.
آه و حسرت زمانی از نهاد همه بلند شد که ایران روزگاری نه چندان دور یکهتاز بازار پسته جهان بود و معروفترین تاجر پستهی جهان برادر کوچکتر حبیبالله عسکراولادی حزب موتلفهی اسلامی. روزگاری پسته یکی از ارزآورترین کالاهای غیرنفتی ایران بهشمار میآمد و درآمد سالانهای معادل 1.5 میلیارد دلار برای کشور ایجاد کرده بود. حالا اما استان کرمان این قطب دیروز پسته ایرانزمین، درگیر بحران آب است و از این مشکل زمینگیر شده است.
این اتفاق قابل پیشبینی و شاید قابل پیشگیری بود اگر قدر مایع گرانقیمت زیر پای باغهایمان را دانسته بودیم و آن را با خساست و قطرهچکانی بیرون میکشیدیم و هدر نمیدادیم.
حالا باغداران استان آه و ناله شان را به رسانههای تهران میبرند و از باغهای پسته خشکیدهشان مینالند. عمق چاههای استان در برخی مناطق گاهی تا 150 متر هم میرسد و به آب نمیرسند!
گویا وضعیت باغداران پسته حالا به حدی نامساعد است که چه بسا برای تأمین هزینههای کشت سال جاری هم با چالش مواجه باشند.
این درحالیست که سابق بر این استان کرمان ۷۰ درصد پسته تولیدی در ایران را به خود اختصاص داده بود اما این روزها تعداد زیادی از ترمینالهای ضبط پسته تعطیلاند یا با نصف ظرفیت مشغول. وضعیت سیرجان هنوز بهتر است و گویا در شهرستان رفسنجان ۵۰ درصد افت تولید پسته رخ داده است.
موضوع فقط کمبود شدید منابع آب نیست. افزایش دما و فرسایش خاک هم به مشکلات باغداران پسته دامن زده و بر هزینههای جاری نگهدای از باغهای پسته و کوددهی برای جلوگیری از پوکی پسته افزوده است.
البته بحران آب به قطب پسته ایران خلاصه نمیشود و این روزها در مهمترین قطبهای کشاورزی ایران دیگر نه تنها آب برای کشاورزی نیست که دولت حتا در تامین آب شرب مردم هم با کمبود روبرو شده است.
بحران آب در ایران حالا صادرات مهمترین کالای کشاورزی ایران یعنی پسته را زمینگیر کرده است. به نقل از رسانهها آمارهای گمرک حاکی از سقوط صادرات پسته در سال جاری است. بر اساس آمارهای صادراتی گمرک در پنجماهه نخست سال 1401 تاکنون 14هزار و 841 تن و 860 کیلوگرم پسته به ارزش نزدیک به 108میلیون و 93 هزار دلار به دیگر کشورها صادر شده است.
صادرات حدود 15 هزار تنی پسته در پنجماه نخست امسال درحالی انجام شده است که در مدت مشابه سال گذشته میزان صادرات پسته حدود 60 هزار تن بود و بهاینترتیب باید گفت که صادرات پسته ایران حدود یکچهارم سال گذشته است. البته کاهش صادرات پسته اتفاقی منحصر به امسال نبوده و از سالها پیش شروع شده است و در شرایطی که در سال 86 صادرات پسته ایران به حدود 265 هزار تن میرسید، این عدد در سالهای بعد مدام کمتر و کمتر شد.
بهطوریکه در سال 99 صادرات پسته ایران به 203 هزار تن رسید و در سال 1400 این رقم به حدود 135 هزار تن کاهش داشت. بهاینترتیب باید گفت که در 14 سال گذشته میزان صادرات پسته ایران تقریبا به نصف رسیده و حالا در پنجماهه اول امسال کاهش صادرات پسته با سقوط شدیدتر به حدود یکچهارم مدت مشابه سال گذشته رسیده است.
سقوط صادرات پسته درحالی است که این کالا نهتنها روزگاری در جهان برند ایران را یدک میکشید و یکهتاز بود که یکی از ارزآورترین کالاهای غیرنفتی ایران بهشمار آمده و بهطور میانگین سالانه حدود 1.5 میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد میکرد.