سخن‌تازه بررسی می‌کند؛
چُپُقی که هنوز چاق نشده!

اوایل سال جاری یعنی در نوروز  1401 انتشار ویدیوی یکی از خبرنگاران سیرجان از شرایط بد و وخیم این نماد سیرجان، که تبدیل به خرابه و خوابگاه معتادان شده بود خشم افکار عمومی مردم شهر را نسبت به عملکرد مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری برانگیخت زیرا از دید مردم شهر برای سیرجان در مقابل مهمانان نوروزی آبروداری نشده بود. حالا با نزدیک شدن دوباره به نوروز، آیا برای سال نو و پیش میهمانان سیرجان در ایام عید 1402 آبروداری شده است؟
«بادگیر چپقی سیرجان یکی از منحصربه‌فردترین بادگیرهای ایران و جهان است که برای خانه مرحوم دکتر سید علی‌اصغر رضوی (نخستین پزشک تاریخ معاصر شهرستان سیرجان) ساخته شده‌است. این بادگیر در دوران رضا شاه پهلوی توسط معماری به‌نام سید محمد شجاعی و به تقلید از دودکش‌ کشتی‌های قدیمی ساخته شده‌است. بادگیر چپقی مربوط به دوره پهلوی اول است و در سیرجان، بلوار دکترصادقی، کوچه حاج رشید واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۶۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.»
این ها اطلاعات ویکی پدیایی درباره بادگیر چپقی سیرجان است. بادگیری که بهسازی اطرافش، مرمت خودش و آبرومندانه شدن محوطه‌اش برای شهری مثل سیرجان سال هاست در گیرودار پیچ و خم اداری و حقوقی و بودجه و... مانده است.
بادگیر، کولر (تهویه مطبوع) مناطق گرم و کویری در دوران گذشته
بادگیرها برج‌هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه‌ها ساخته می‌شود. بادگیر را همچنین بالای آب انبارها و دهانه معدن‌ها برای تهویه می‌سازند. در خانه‌ها هوای خنک از بادگیر، که نوع ابتدایی تهویه مطبوع به شمار می‌رود، به اتاق‌های طبقه همکف یا زیرزمین‌ها فرستاده می‌شود. بادگیر از عناصر و سمبل‌های معماری ایرانی هستند، ولی امروزه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه استفاده می‌شوند. استفاده از بادگیر از سال‌های بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیرها با اشکال مختلف در شهرهای مرکزی و جنوب ایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده‌اند. تا قبل از اختراع کولر برقی و گسترش آن در شهرهای مختلف، از بادگیر در ابنیه مختلف مسکونی، مذهبی و خدماتی استفاده می‌شده است و هنوز هم می‌توان باقیمانده این بادگیرها را در اقلیم گرم و مرطوب جنوب در شهرهایی مانند بندر عباس، بندر لنگه، قشم، بوشهر و اقلیم گرم خشک نواحی مرکزی مانند کرمان، نایین، یزد، طبس، کاشان، سمنان، اصفهان و حتی نواحی جنوب شهر تهران مشاهده کرد.
بادگیرهای ایران به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
 بادگیر اردکانی؛ این نوع بادگیر بیشتر در منطقه اردکان (یزد) دیده می‌شود و بنای آن نسبت به سایر انواع بادگیرها، تا حدی ساده و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است. به همین دلیل ممکن است برای هر اتاقی یک بادگیر بسازند.
 بادگیر کرمانی؛ بادگیر کرمانی که ساده و تقریبا محقر است، به خانه‌های طبقه متوسط و پایین اختصاص دارد. ساختن این نوع بادگیر، از عهده هر بنایی بر می‌آید و مصالح عمده آن بیشتر خشت و گل است. کار این بادگیر تا حدودی نسبت به بادگیر اردکانی دقیق‌تر و ایده‌آل‌تر است، زیرا فشار باد به یک جهت موجب تخلیه سریع هوای گرم و آلوده از طرف دیگر می‌شود. ضمنا بادگیر بیشتر آب انبارها را نیز به‌صورت بادگیر کرمانی درست می‌کنند تا از یک سمت آن، هوای خوش و مطبوع به سطح آب برسد و از طرف دیگرش، هوای گرم به بیرون برود.

 بادگیر یزدی؛ بادگیر یزدی که از سایر بادگیرها بزرگتر است، معمولا چهار یا هشت طرفه ساخته می‌شود و به همین لحاظ این نوع بادگیر را در برخی مناطق، «بادگیر چهار طرفه» یا «چهار سویه» هم می‌نامند. البته ساختمان آن از نظر معماری، از سایر بادگیرها، مشکل‌تر و پیچیده‌تر بوده و ارتفاع آن معمولا زیاد است.

 بادگیر چپقی؛ منحصر به فرد ترین بادگیر ایران، الگویی از دودکش کشتی بادگیر چپقی سیرجان بعنوان یکی از منحصر به فردترین بادگیر های ایران و جهان شناخته می شود. بادگیر چپقی نوعی بادگیر است که به جای فضای مکعبی شکل خارجی، سازنده از ایجاد چند لوله‌ی خم دار ( زانو مانند) برای حجم خارجی بادگیر استفاده کرده است، اما کانال‌ها و قسمت‌های داخلی مانند نمونه‌های چند طرفه است این نوع بادگیر تنها در سیرجان دیده شده است. پیشینه شکل گیری این بادگیر به این صورت است که سیدمهدی شجاعی ساکن سیرجان در راه بازگشت از سفری که با کشتی می‌پیموده است، توجه وی به شکل هندسی خاص دودکش‌ها جلب می‌شود. وی با الهام ازاین شکل ایده‌ی ساختن بادگیری به شکل دودکش‌های کشتی در شهر خود را در سر می‌پروراند.
کار مرمت به کجا رسید؟
اوایل سال جاری یعنی در نوروز  1401 انتشار ویدیوی یکی از خبرنگاران سیرجان از شرایط بد و وخیم این نماد سیرجان، که تبدیل به خرابه و خوابگاه معتادان شده بود خشم افکار عمومی مردم شهر را نسبت به عملکرد مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری برانگیخت زیرا از دید مردم شهر برای سیرجان در مقابل مهمانان نوروزی آبروداری نشده بود. پس از آن خبر رسید که اداره میراث با همکاری یک شرکت معدنی و امضای قرارداد همکاری مشترک کار مرمت بادگیر را آغاز کرده است اما حالا با رسیدن به پایان سال و نزدیک شدن دوباره به نوروز شاهد آن هستیم که اقدامی صورت نگرفته و جا دارد که اداره میراث و آن همکار مشترکش بیانیه‌ی مشترک بدهند و با مردم سیرجان پیرامون کارهای انجام شده و موانع پیش روی مرمت اثر شفاف سخن بگویند.
در همین باره بد نیست فرماندار هم از دو طرف امضا کنندگان تفاهم‌نامه بخواهد گزارش کاری به مقامات عالی شهرستان بدهند.
شهرداری متعهد است
اما پیرامون محوطه سازی برای بادگیر و دادن سر و شکل آبرومندانه به آن، سخن تازه به سراغ شهرداری رفت. خانم اسفندیارپور مدیر حقوقی و املاک شهرداری سیرجان در پاسخ از تملک بیشتر خانه های اطراف بادگیر چپقی توسط شهرداری خبر داد و به طور جد اعلام کرد که از ماه هایآینده روند تخریب خانه های اثر تاریخی بادگیر آغاز می شود.
 این یعنی شهرداری سیرجان در این سال ها پیگیر مشکلات پیرامون محوطه ی بادگیر چپقی بوده است و تنها چیزی که باعث طول کشیدن این روند شده همانا کشاکش‌های حقوقی و قضای تملک و جلب رضایت مالکان خصوصی خانه های اطراف بادگیر بوده است.
اسفندیارپور از دنبال شدن جدی کار در شهرداری برای ایجاد گذر فرهنگی از بادگیر تا بازار می گویند و به افکار عمومی سیرجان اطمینان می دهد شهرداری پای عهدش برای ایجاد این گذر فرهنگی هست.
به گفته‌ی وی شهرداری دنبال خرید خانه‌ی تاریخی نبش این کوچه و استفاده از آن به عنوان موزه‌ی شهرداری هم هست و تحقق این آرزو تنها همکاری وارثان را می‌طلبد.