سخنتازه کمیت و کیفیت فعالیت زنان شاعر و نویسنده در سیرجان را بررسی میکند؛
حضور جدی زنان سیرجانی در ادبیات
زنان حوزهی ادبیات در سیرجان همواره کارهای جدی و مطرحی گاه در سطح کشوری و گاه در سطح استانی تولید کردهاند.
اگر از پیشینههایی چون دخترشاه شجاع کرمانی یا همسر پیغمبر دزدان در دوران قاجار و آن بیت معروفش (من از آن روی "ام السارقینم"/که با پیغمبر دزدان قرینم) بگذریم، میرسیم به دوران معاصر و نام کسانی چون طاهره صفارزاده در حوزهی ترجمه و شعر.
اگر ادبیات در سیرجان را به سه دوره زمانی تقسیم کنیم یکی دوران پیش از معاصر ما که اطلاعات خاصی از آن نداریم و فقط نام بزرگانی مثل پیغمبر دزدان و خواجهعلی حسن و زادسپرم و... را میتوانیم نام ببریم. در دوران معاصر باستانی پاریزی و صفارزاده اما اگر از ادبیات پس از انقلاب و از فعالان این حوزه در خود شهر سیرجان بخواهیم نام ببریم، یک دورهی درخشان با حضور محمدعلی آزادیخواه و شاگردانش در داستان و زندهیاد محمود رعایی و شاگردانش طی دههی هفتاد داشتیم تا زندهیاد محمدحسن مرتجا و دیگر اتفاقات امروز که حاصل فرصتهای متفاوتی در دهه نود است.
در همین باره ابوالفضل عمادآبادی شاعر و فعال حوزهی شعر و داستان در سیرجان به سخنتازه میگوید: «تا جایی که من اطلاع دارم در جلسات داستان دهه هفتاد با مدیریت آقای آزادیخواه به همان میزان که مردان فعال بودند، زنان هم حضور داشتند و در نهایت امروز یکی از فعالترین افراد آن جلسات مرجان عالیشاهی بود که اتفاقا امروز از نظر حضور در بازار کتاب کشور از موفقترینها است.»
به گفتهی عمادآبادی: «جلسات شعر هم تقریبا همین وضعیت را داشتند و خانمها و آقایانی که آن روزها فعالیت ادبی را شروع کرده بودند هنوز هم کمابیش فعال هستند.»
گویا مدیریت جلسات هفتگی شعر پس از درگذشت نابهنگام زندهیاد رعایی با خانم احمدپور بوده و عمادآبادی با اشاره به این موضوع ادامه میدهد: «در نتیجه من معتقدم که در آن دوران زنان کمرنگتر از مردان نبودند.
امروز هم اگر فضای عمومی شعر کمی ساکتتر است اما هروقت جلسهای تشکیل شود، سهم زنان در آن کمرنگ نیست.»
طبق گفتهی او سیرجان چهار انجمن ثبت شده در سامانهی ثبت انجمنهای ادبی کشور دارد.
مدیریت سه انجمن با زنان است. انجمن مادران قصه گو که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعال است با مدیریت خانم فاطمی، انجمن نقد ادبی با مدیریت خانم آتشیپور و انجمن داستان با مدیریت خانم پاریزیست.
عمادآبادی فکر میکند تا همینجا برای اثبات این که زنان در حوزه ادبیات سیرجان کمرنگ نیستند که هیچ بلکه حضور بسیار پررنگی دارند، کافی باشد.
او تاکید دارد که در سه دوره از چهار دوره جشنواره داستان آهن دبیر جشنواره زن بود و در همهی دورهها حتما داور زن داشتیم. ضمن اینکه بخش زیادی از امور اجرایی و دبیرخانه جشنواره بر عهده زنان بود.
وقتی عمادآبادی را با سوالی پیرامون کمرنگ بودن فعالیت پیرامون انتشار اثر به ویژه کتاب توسط زنان روبرو میکنم، پاسخ او این است: «مگر از مردان سیرجان شاهد نمودی مثل انتشار کتاب هستیم؟»
به گفتهی وی دلیلش این است که به طور کلی نویسندگان و شاعران زیادی در بند انتشار کتاب نیستند اما از زنهای جدی در ادبیات تا جایی که او اطلاع دارد، خانم فرزانه ایران نژاد چندین عنوان کتاب منتشر کرده و شادروان شوکت رعایی، عزیزه احمدپور و مژده خدامی هم کتاب غزلشان سالها پیش منتشر شده است . از دیگر زنان تاثیر گذار حوزه ادبیات در سیرجان می توان مهری موید محسنی، زهرا ملکی نیا، عاطفه صالحی می توان نام برد.
الهام رعایی نیز تاکنون هم چند عنوان رمان ترجمه و منتشر کرده است.
البته ناگفته نماند که تعداد کتابهای منتشر شده هم از میان مولفان زن و هم از میان مردان، صدها برابر بیشتر است که بسیاری از این کتابها ارزش ادبی و هنری ندارند و اینجا فقط اسامی کسانی برده شد که در ادبیات به صورت جدی فعال هستند.
اگر زنان سیرجانیئی که در حوزهی فرهنگ و هنر و ادبیات در نشریات شهر و استان حضور جدی دارند را نیز هم در نظر بگیریم میتوان به نامهای دیگری هم رسید.
بنابراین زنان اهل ادبیات در سیرجان برعکس وضعیت غالب کشور، بسیار فعال هستند و از مردان جا که نماندهاند و حتا چه بسا جلوتر و پیشروتر از مردان هم هستند.
عمادآبادی از مقالهای حرف میزند که سالها پیش سیدمهدی موسوی در وبلاگش منتشر کرد و درباره بازماندن زنان از ادبیات بعد از ازدواج صحبت کرد اما به نظر میرسد در سیرجان این اتفاق کمتر رخ داده است زیرا زنان زیادی با اینکه متاهل و صاحب فرزند هستند، هنوز در فضای ادبیات جدی فعالیت دارند.
وی فکر میکند دلیلش فضای فرهنگی مناسب این شهر است. شهری که برای حداقلیک دهه به صورت جدی نشریات در آن حضور داشتند و شهری که از قدیم بزرگانی مثل صفارزاده و باستانی پاریزی و سعیدی داشته است.
احتمالا این شهر تاریخ فرهنگی و ادبی ارزشمندی دارد اگرچه ما این تاریخ را بخوبی نشناسیم.
عمادآبادی در پایان میگوید: «من الان نزدیک به ده سال میشود که در هنر سیرجان فعال هستم و کمابیش با همهی هنرمندان ارتباط داشتم، میتوانم بگویم امروز در نقاشی، خوشنویسی، تئاتر، موسیقی و هم صنایع دستی، زنان جدی و فعال و بسیار اثرگذاری داریم.