گزارشی از رواج اعتیاد در برخی دانش‌آموزان سیرجانی؛
ناس و سیگار و مشروبات الکلی!
به دود آوردن قلیان کار هر کسی نیست، برای همین توی جمع بچه‌ها من معروف شدم به اینکه در عرض پنج دقیقه کاری می‌کنم که قلیون مثل اگزوز تریلی دود بده بیرون.» این‌ها را شهاب هفده ساله می‌گوید که دانش‌آموز است و میخواهد فقط دیپلم بگیرد و برود معدن برای کار. کشیدن قلیان برایش امری روزانه و معمولی‌ست، روزی سه چهار وعده می‌کشد. می‌گوید بستگی دارد که آن روز عصبانی باشم یا نه. اگر روز خوبی نباشد فقط سیگار جواب می دهد. شهاب سیگار را در یک جمع دوستانه امتحان کرده و از آن روز به عنوان مکمل در کنار بساط قلیان، سیگار هم هست.
او نوجوان است و حتا اگر با اصل این کارها مخالف هم نباشیم، دست‌کم به نظر می‌آید شهاب خیلی زود و پیش از موعد این کارها را شروع کرده است.
در همین باره موضوع مصرف دخانیات و... را توسط نوجوانان دبیرستانی پیگیری کردیم. آموزگار یکی از هنرستان‌های سیرجان می‌گوید گاهی بسته‌های مصرف شده‌ی ناس در حیاط مدرسه افتاده که نشان می‌دهد برخی دانش‌آموزان از اینکه مصرف کردن ناس شان لو برود ابایی ندارند و اساساً برایشان مهم نیست. بوی دود سیگارشان از چند فرسخی مشخص است و به نظر میرسد اعتیاد دانش‌آموزی اگر پیشگیری و مهار نشود به معضل بزرگی تبدیل خواهد شد.
وحیدی معاون پرورشی هنرستان چمران است. از او خواستم تجربه‌اش را از برخورد با اعتیاد دانش‌اموزان بگوید.او معتقد ناس و مصرف آن توسط پسران را به صورت موردی مشاهده کرده اما اعتیاد به الکل چیزی‌ست که زیاد در بین دانش‌آموزان وجود دارد برای مثال اول سال یکی از دانش‌آموزان بین یکی از زنگ‌ها از مدرسه خارج شد و وقتی برگشت به خاطر خوردن الکل حالت تعادل نداشت، به طوری که تیغ موکت بری را از جیبش بیرون آورد و به سمت یکی از بچه‌ها حمله‌ور شد که معاون آموزشی جلویش را گرفت و اوضاع متشنج را کنترل کرد و بعد از آن هم از مدرسه اخراج شد.
من معتقدم دانش‌آموز و نوجوان این دوران قدرت نه گفتن را یاد نگرفته و نمی‌تواند در جمع دوستان و هنگام تعارف ماده مخدر نه بگوید. دانش‌آموز دبیرستانی که یکی از موردهای مصرف‌کننده ناس هست، از ساعت دو یعنی بعد از مدرسه میرود سر کار برای نگهبانی و باید تا ساعت شش صبح بیدار باشد و من فکر می‌کنم ناس را برای همین مصرف می‌کند که مثلا قوای جسمانی‌اش را تقویت کند. من به عنوان معاون پرورشی تمام سعی‌ام را کرده‌ام که با بچه‌ها در مدرسه فضای رفاقتی وجود داشته باشیم. اما باید پذیرفت که برنامه مدون آموزشی و مشاوره‌ای در بسیاری از مدارس وجود ندارد. فضای معاونت و کار اجرایی بنده با مشاوره متفاوت هست، برای همین با بسیاری از مشاوران صحبت کردیم و خواستیم به مدرسه ما بیایند که قبول نکردند و خب یک دلیلش می‌تواند دولتی بودن مدرسه باشد!
راهکارهایی برای پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان
دانش آموزان در فضایی کاملا رقابتی صرفا با نگاهی مبتنی بر رفع تکلیف تحت تربیت قرار دارند درحالیکه اغلب مدارس ایران فاقد مشاور کارآمد و مجرب هستند از اینرو دانش آموزانی که از جامعه پذیری ناقص در خانواده برخوردارند، در فضای مدرسه با حجم آسیبهای جدی ازجمله اعتیاد مواجه اند.
در شرایط فعلی که نظام تعلیم و تربیت کشور از حداقل کارآمدی برخوردار است مطلوب‌تر این است که خانواده ها بطور جدی تر و با تلاشی مضاعف بر روی مسایل تربیتی فرزندان‌شان تمرکز کنند و با همراهی و همدلی به آنان نگاهی انسانی و مبتنی بر رفاقت و احترام را عرضه کنند.
خطر اعتیاد برای دانش آموزان بسیار جدیست و متاسفانه رو به رشد است. بنابراین انجام چند تکلیف ویژه والدین توصیه می شود:
* درباره مواد اعتیاد آور (علل و عوامل موثر در مصرف مواد، خطرات، عوارض و علائم آن) اطلاعات کافی کسب کنید.
* مهارت‌های تربیتی خود را افزایش دهید و از زدن برچسب معتاد به فرزندان خود شدیدا پرهیز کنید.
* ارتباط خود را با مدرسه فرزندتان هرگز قطع یا کم نکنید و مرتبا ضمن احترام به فرزندتان از اولیای مدرسه نیازها و مراقبت‌های مورد نیاز فرزندتان را مطالبه کنید.
* فضایی ایجاد کنید که فرزندانتان در آن احساس آرامش کنند.
* شرایطی ایجاد کنید که فرزندتان شما را محرم اسرار خود بدانند.
* عقاید خود را به زور به آنها تحمیل نکنید.
* به نحوه خرج کردن پول توسط فرزندانتان اهمیت بدهید.
* سعی کنید حتی آهنگ صدایتان ملایم و دوستانه باشد.
* آنان را بیش از اندازه و به طور اغراق آمیز از مواد مخدر و اعتیاد نترسانید.
* موانع را بردارید. به فرزندانتان انگیزه داده و از آنها حمایت کنید
* الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشید و هرگز برخلاف گفته خود عمل نکنید.
* مواضع خود را برابر سیگار، موادمخدر و الکل مشخص کرده، صریحاً آن را به زبان بیاورید.
* به صحبت های فرزندانتان خوب گوش کنید. با لبخند، تکان دادن سر و استفاده از جملات مثبت نظیر «چقدر جالب»، «من این را نمی دانستم» و... آنها را به گفتن بیشتر تشویق کنید.
* از فرزندانتان انتظار نداشته باشید آرزوهای برآورد نشده شما را تحقق بخشند.
* از قبل، خود را برای پاسخگویی به سوالات کنجکاوانه فرزندانتان آماده کنید. ممکن است روزی از شما بپرسند که آیا تاکنون مواد مخدر مصرف کرده اید؟ این فرصت خوبی است که علت عدم مصرف خود را به زبان سال های جوانی به آنها منتقل کنید، یا اگر احیاناً قبلاً مصرف کرده اید علت گرایش خود به مواد مخدر و سپس کنار گذاشتن آن را به ایشان بگویید و اینکه حالا چرا می خواهید ایشان اشتباه شما را تکرار نکنند. به یاد داشته باشید که نباید مسائل را بیش از اندازه تشریح کنید مبادا کنجکاوی آنها برانگیخته شود.
* با تقویت قدرت اعتماد به نفس، تصمیم گیری و از بین بردن افسردگی و کم رویی فرزندان، آنها را در برابر شرایط آسیب زا و گرایش به سمت مواد مخدر مقاوم سازید.
* راه مقاومت و پایداری در برابر فشار همسالان را در خصوص مصرف موادمخدر به فرزندانتان بیاموزید تا از «نه» گفتن به آنها نهراسند.
* نظم و قانون مناسب و سازنده مشخصی در خانواده برقرار سازید و برای سرپیچی از آن تنبیهات مناسبی در نظر بگیرید و قاطعانه آن را به مرحله اجرا درآورید.
* وقت بیشتری را با فرزندانتان صرف کنید. با آنان به رستوران، پارک، کوه، سینما و... بروید. به اتفاق آنان به موسیقی گوش دهید و از همه مهم تر به آنان ابراز عشق کنید و بگویید که دوست‌شان دارید.
* سعی کنید در ساعات غذا خوردن همه اعضای خانواده را دور هم جمع کنید.
* فرزندان خود را قبل از رسیدن به سنین بحرانی نسبت به مضرات و عواقب ویرانگر مصرف موادمخدر آگاه سازید.
* از چگونگی دوستیابی و معاشرت فرزندان خود با دیگران آگاه باشید. با والدین دوستان‌شان ارتباط برقرار کنید. در صورتی که به منزل دوست‌شان رفتند حتماً از حضور والدین ایشان در منزل مطمئن شوید و به حضور سایر اعضای خانواده اکتفا نکنید.
* برای اوقات فراغت آنان برنامه ریزی کنید. همواره آنان را به مطالعه، ورزش و تفریحات سالم ترغیب کنید و زمینه این امور را برایشان فراهم کنید.
* پیش از آنکه فرزندان نسبت به موضوعاتی نظیر مواد مخدر , رابطه با جنس مخالف و ... حساس و کنجکاو شوند درباره این موضوعات با آنها صحبت و گفت و گو کنید . زیرا قاعده کلی این است که وقتی فرزند ما نسبت به پدیده ای حساس و کنجکاو شد یا کششی نسبت به آن پیدا کرد دیگر منتظر ما نخواهد ماند و خودش تصمیم میگیرد و کنکاش خواهد نمود و احتمال کسب نگرشی مثبت نسبت به مواد مخدر را دارد.