مصرف ماده مخدر سرخ رنگ در نوجوانان سیرجانی؛
ناس هم دیگه قدیمی شد
«ناس دیگه قدیمی شد آبجی. به جاش الان پان‌پراگ و سوپاری اومده به بازار. فاز بیشتری دارد و تا آسمان هفتم بالا می‌بردت. ارزان هم هست، کافی‌ست اراده کنی فقط سه چهار دقیقه زمان می‌برد تا بروی از ساقی یا مغازه‌دار تهیه کنی. حتا از ایستادن در صف نانوایی هم زمان کمتری می‌خواهد. هر جا دیدین دیوار یا سنگفرش خیابان به رنگ قرمز در آمده بدانید که آب دهان‌شان را پرت کرده‌اند بیرون، چون پان پراگ برخلاف ناس که سبز بود، قرمز است (می‌خندد) سوپاری به راحتی در هر دکه و مغازه‌ای پیدا میشه. سوپاری هم پیدا کردنش کار سختی نیست. چون در قالب خوشبو کننده دهان با بسته بندی شکیل در ویترین سوپرمارکت‌ها چیده شده و فراوان یافت می‌شود. حتا کودکان و بسیاری از بزرگسالان هم مصرفش می‌کنند و به اسم اینکه زیاد اعتیادآور نیست، هر روز یکی می‌خرند و در دهان‌شان می‌گذارند. که به هر حال اگر اعتیاد آور نبود ، اینقدر خاطرخواه نداشت. » ( می‌خندد).
این‌ها روایتِ یک شهروند زاهدانی‌ست از مواد اعتیادآور جدیدی که بین جوان و نوجوان مانند نقل و نبات دست به دست می‌شود.
در همین باره پیجی مربوط به امور پزشکی و اورژانسی در اینستاگرام پستی را از دکتر سیدحسین میرلوحی فوق‌تخصص ریه کودکان منتشر کرد. پستی که در آن چیزی شبیه به یک تیله سیاه‌رنگ وسط یک دستمال سفید قرار دارد. پزشک شرح داده بود که این را از ریه کودکی شش ساله اهل زاهدان بیرون آورده. این تیله سیاه رنگ اسمش سوپاری‌ست و در زاهدان در قالب و بسته‌بندی‌هایی شبیه به آدامس و خوشبوکننده دهان با طرح‌هایی از هنرمندان هندی و پاکستانی به فروش می‌رسد.
گیاه بتل و مشتقاتش و خطرات بهداشتی‌اش
از دکتر میرلوحی می‌پرسم که این ماده مخدر از چه چیزی تهیه می‌شود و جسم و روان مصرف‌کننده را با چه مشکلاتی درگیر می‌کند؟
«سوپاری از درختی به نام بتل گرفته می‌شود. دانه این درخت پودر می‌شود، موادِ شیرین‌کننده به آن اضافه می‌شود و داخل آلومیینیوم بسته بندی می‌شود. از نظر روانی وابستگی اولین تاثیر مخرب این ماده است و بعد از آن پوسیدگی دندان و سرطان‌های مربوط به دهان و حنجره، بیماری‌های سیستم گوارشی از عوارض جدی و خطرناک آن هست.
در هند و پاکستان بعد از نیکوتین و الکل موادمخدری که از درخت بتل تهیه می‌شوند اصلی‌ترین مواد اعتیادآور محسوب می‌شوند. کودکی هم که از مراجعین من بود سوپاری را مثل آدامس و شاید پاستیل از سوپرمارکت خریده بود که وارد ریه‌اش می‌شود که توانستیم آن را خارج کنیم.
بعد از شنیدن آن‌چه محمد از این مواد مخدر دیده بود، از او خواستم شخصی را که در این زمینه فعالیت کرده باشد و درباره اعتیاد جوانان زاهدانی به موادی مثل سوپاری و پان پراگ اطلاعی داشته باشد معرفی کند.»
توهم‌زا و آسیب‌زا
علی آصف‌مهر مدیرعامل موسسه‌ی مردم‌نهاد همتایان ناجی صحت کاهش آسیب‌های اجتماعی است. او می‌گوید: «خواستگاه سوپاری از کشور پاکستان است و از آنجا از طریق مرزهای شرقی وارد کشور می‌شود. گیاهی که در آن آمفتامین ریخته می‌شود و مثل شیشه توهم‌زایی اولین تاثیری‌ست که بر روی فیزیولوژی بدن می‌گذارد. هنگام ترک این ماده مخدر بحث سندروم محرومیت وجود ندارد، اما آسیب جدی‌اش مستقیما بر روی روان و آناتومی مغز است.»
از علی آصف‌مهر پرسیدم چرا وجود چنین موادی به راحتی در دسترس است؟
«حدس من این است که چون میزان آمفتامینی که در سوپاری وجود دارد کم هست کسی بر روی آن مانور نمی‌دهد اما باید پذیرفت که مستقیما روان فرد را نشانه می‌گیرد و این چیز کمی نیست. اما متاسفانه به راحتی در سوپرمارکت‌ها فروخته می‌شود و در جنوب استان سیستان و بلوچستان به مراتب بیشتر. سوپاری در زاهدان به نام عطر دهان معروف است و قیمتش هم از هزار و پنج هزار تومان شروع می‌شود تا پنجاه و صدهزار.»
او ادامه می‌دهد: «نمونه‌ی دیگری از همین سوپاری پان پراگ است که لابلای برگ بزرگی شبیه به برگ توت چند گیاه نشئه کننده پیچیده می‌شود ، چیزی شبیه به غذای دلمه و بعد لای کاغذ روزنامه در مغازه‌ها فروخته می‌شود.»
به روایت وی: «جوانی کم سن و سال می‌آید هفت یا هشت بسته از این‌ها را می‌گیرد و می‌برد. این ماده حتا پیرمردها و بزرگسالان را هم درگیر کرده. پان پراگ بیشتر در چابهار رواج دارد، اما سوپاری در زاهدان بیش از شصت تا هفتاد درصد دانش‌آموزان نوجوان با مواد مخدر و الکل آشنایی دارند. این را از حرف‌های دانش‌آموزان در مدارش راهنمایی متوجه شدم. همه‌شان فقط یکبار خواسته‌اند امتحان کنند و خدا نکند اگر آن سرخوشی مدنظرشان اتفاق بیفتد و غم و غصه را فراموش بکنند. دیگر محال است که دوباره تکرارش نکنند.»
در پایان می‌گوید: «سوپاری زیر لب یا زیر زبان گذاشته می‌شود و بستگی دارد به میزان جذبی که برای هر فرد دارد. نمی‌شود گفت که اعتیاد به آن مخصوص خانواده‌های سطح پایین یا فقیر است. متاسفانه فقیر و غنی نمی‌شناسد و ما از هر دو مدلش را داشتیم. من به عنوان روانشناس معتقدم در زمینه اعتیاد باید تمرکز را روی پیشگیری گذاشت و گرنه درمان برای افرادی که دچار شده‌اند بسیار کار سختی‌ست. به عبارتی هیچ اعتیادی از بین نمی‌رود بلکه از شکلی به شکل دیگر تغییر می‌کند.»