کار شاخص شهرداری سیرجان؛
آزادسازی محوطه اطراف بازار و بادگیر چپقی
این روزها در فضای مجازی زیرگذر روگذر سازی شهرداری رفسنجان را زیاد بر سر شهرداری سیرجان می‌کوبند و با خنده و تمسخر می‌گویند پروژه‌های شاخص شهرداری سیرجان هم گذر غذا و گذر گل و گیاه بوده است.
این قضاوت غیرمنصفانه به طور عمدی یا سهوی، چشم بر روی شاهکاری -که علی اکبر کریمی پور از پسش برآمد اما شهرداران پیش از او یا نخواستند و یا نتوانستند- می‌بندد!
آن شاهکار که البته کم هم هزینه روی دست شهرداری سیرجان نگذاشت ولی برای سیرجان ضروری و مهم بود، خرید و تملک خانه‌های اطراف بادگیر چپقی و پشت بازار سنتی سیرجان بود برای محوطه‌سازی ضروری در اطراف این دو سازه‌ی تاریخی به عنوان نماد سیرجان.
زیرساخت اساسی ایجاد کردن برای سیرجان و توجه ویژه به محله‌های کمتر توسعه یافته‌ی شهر از اقدامات مهم شهرداری سیرجان در سه سال گذشته بوده است. اقداماتی که بدون هرگونه اقدام نمایشی و عامه‌پسند همچنان توسط شهرداری سیرجان دنبال می‌شوند اما از سویی برای برخی از شهروندان سوتفاهم هم ایجاد کرده بود که شاید کار قابلی که رسانه‌ای و خبری شود، انجام نمی‌گیرد!
با یک سرکشی اطراف بادگیر چپقی به کار بزرگ شهرداری پی می‌بریم. اینکه برای رسیدن به همین محوطه‌ی آزاد که در آن بادگیر چپقی به چشم بیاید، میلیاردها هزینه شده است و برای بهسازی و گل‌کاری و درختکاری و المان گذاری و مبلمان آن نیز هنوز باید هزینه شود. اقدام به محوطه‌سازی بادگیر چپقی و ایجاد پیاده‌راه در گذر فرهنگی مجاور بادگیر و بازار نیز از دیگر کارهای انجام شده است.
تملکی ضروری
خانه‌ی تاریخی فاطمی‌نسب در مجاور بادگیرچپقی سیرجان است. این خانه‌ی قدیمی از نظر معماری کاملاً به معماری خانه‌ای شبیه است که بادگیر چپقی در آن وجود داشته و بخشی از هویت تاریخی شهر سیرجان و معماری کویری سنتی شهر ماست. اما متاسفانه اصل خانه‌ای که بادگیر چپقی در آن واقع بوده، تخریب شده است. می‌پنداشتیم که شهرداری سیرجان خانه فاطمی نسب را از وارثان خریداری کرده تا آن را به عنوان یک بخش از تاریخ سیرجان به مجموعه‌ی گردشی بادگیر چپقی اضافه کند اما انگار این معامله اصطلاحاً جوش نخورده و توافق نهایی انجام نگرفته است. گویا وارثان بر سر قیمت با شهرداری توافق‌شان نشده و معتقدند قیمت پیشنهادی شهرداری سیرجان پایین است. به هرحال هرچه باشد این خانه جدای ارزش آن از نظر معماری و تاریخی، موقعیت استثنایی خوبی در یک منطقه‌ی تجاری دارد که بر محوطه‌ی بادگیر مشهور سیرجان هم هست. بنابراین جا داشت برای جبران مافات هم که شده، میراث فرهنگی خانه‌ی فاطمی‌نسب را که نزدیک بادگیر چپقی است، ثبت ملی کند و از تخریب احتمالی آن توسط مالک جلوگیری شود تا در ادامه شهرداری سیرجان نیز بتواند بالاخره با وارثان این خانه به توافق برسد و آن را خریداری کرده به محوطه‌ی اطراف بادگیر چپقی به عنوان نماد سیرجان، اضافه کند. البته خود وارثان نیز می‌توانند آن را مرمت کرده و با حذف دیوار بلوکی از ایوان و اتاق‌ها در حوزه‌ی صنایع دستی و سوغات سیرجان بهره‌ی تجاری ببرند یا آن را به فروشندگان قوتو و گلیم اجاره بدهند. تنها در این دو صورت است که حفظ بخشی از بافت تاریخی باقی مانده از معماری سیرجان قدیم در خیابانی که سنگفرش شده، ممکن می‌شود.
سنگفرش در معرض تخریب!
سنگفرش کردن کوچه پسکوچه‌های تاریخی و قدیمی تنها یکی از ضرورت‌های شیوه‌ی مرمت محله‌هایی است که مجاور آثار شاخص تاریخی قرار دارند و تا اینجای کار شهرداری سیرجان با تملک خانه‌های پیرامون بادگیرچپقی و سنگفرش این محوطه و فضاسازی اطراف آن گل کاشته است. کاری که پیرامون یخدان‌های دوقلو نیز به بهترین نحو انجام شد.
اما موضوعی که مهمتر از سنگفرش کردن است، ضرورت حفظ محیط فضاسازی شده‌ی اطراف آثار تاریخی است. برای این منظور ایجاد محدودیت عبور و مرور خودروهای عمومی در محل الزامی‌ست. یعنی محل مورد بازدید مشخصاً باید پیاده‌محور باشد و به خود سر و شکل یک گذر فرهنگی و تفریحی و تجاری بگیرد. برای این منظور باید تنها دسترسی محلی برای خودروی ساکنان محله ایجاد گردد و اجازه‌ی عبور مرور خودروهای عمومی محدود شود.
اما متاسفانه این کار در سیرجان هنوز انجام نشده و خیلی زود موجب خواهد شد که نه تنها سنگفرش مورد نظر تخریب خواهد شد، که محیط به هیچ عنوان مورد مراجعه‌ی گردشگران به شکل پیاده نخواهد شد و همچنان ماشین‌ها در آن جولان خواهند داد و در هرگوشه‌ای پارک می‌کنند و مسیر پیاده‌ها را مسدود خواهند کرد.
بخشی از کوچه‌ی مجاور بادگیر پس از سنگفرش شدن تبدیل به پارکینگ وانت‌های تعمیری و خرابی شده است که مدام درحال روغن ریزی و چکه کردن کف سنگفرش هستند!
بوی کاهگل با برق سنگ رومی!
گذر مذهبی عنوانی است که به تازگی و به درستی برای مجاور بادگیر چپقی (کوچه‌ی خانه حاج‌رشید در امتداد حسینیه‌ی اعلا تا زورخانه و هیات شهیدی‌ها) گذاشته‌اند. از آنجا که هم خانه‌ی حاج‌رشیدی بافت سنتی دارد و هم این کوچه در مجاورت بادگیر ویژه و مشهور سیرجان یعنی بادگیر چپقی است، توقع می‌رفت و می‌رود که در این راسته و کوچه‌ی بعدی که به بازار متصل است، شهرداری سیرجان مجوز نماها و تعداد طبقات در حال ساخت را با دقت و سلیقه‌ی بیشتری صادر کند.
به هرحال بحث حریم بصری آثار تاریخی و گذرهای سنتی در اکثر شهرهای دارای جاذبه‌ی گردشگری در جهان، جدی است ولی به این مهم در سیرجان دقت کافی نشده و نمی‌شود! معلوم هم نیست چرا؟
با همین مقدمه اگر وارد کوچه حاج رشیدی بشوید، متوجه می‌شوید که درست چسبیده به هیات و زورخانه، مجوز نمای سنگ رومی به یک ساختمان دو طبقه اعطا شده است! موضوعی که بسیار عجیب می‌نماید زیرا حالا که عنوان برازنده‌ی گذر فرهنگی به این کوچه داده شده است و از آنجا که این کوی هرساله در دهه‌ی نخست محرم شاهد برگزاری آیین‌های سوگواری و سنتی‌ست، دست کم از شهرداری سیرجان توقع می‌رفت برای تعداد طبقات و نمای ساختمان‌ها در این محله برنامه‌ی مشخص و مدونی داشته باشد که طبق آن نیز پروانه‌ی ساخت برای صاحبان ملک و متقاضیان ساخت و ساز و نوسازی صادر کند. درحالی که انگار تاکنون چنین برنامه‌‍‌ای تدوین نشده و شهرداری سیرجان در گذشته تکلیفش با این کوچه و آینده‌اش روشن نبوده است.
موضوعی که موجب می‌شود که هر اهل فرهنگ و دوستار میراث فرهنگی نگران شود وقتی زمین در حال ساختی را -که سابقاً اداره اوقاف و حوزه‌ی علمیه بود- می‌ببیند. چرا که با توجه به مشرف بودن زمین به کوچه‌ی حاج رشید و قرار گرفتن آن روبروی کوچه بادگیر چپقی، این احتمال می‌رود که شهرداری برای این ساختمان نیز مجوز چند طبقه و نمای سنگ یا آلمینیوم و امثال این تحفه‌های فرنگی صادر کند و اینگونه دست دوست‌دارانِ این گذر مذهبی را بگذارد در پوست گردو. زیرا در صورت رخ دادن چنین اتفاقی هم حس معنوی این گذر تحت شعاع قرار می‌گیرد و هم به حریم بصری خانه‌ی تاریخی حاج رشید و بادگیر چپقی تجاوز می‌شود. اگرچه مجوز داده شده برای اجرای نمای سنگ رومی در این کوچه مربوط به دوران شهردار سابق و مسوولان گذشته است اما در عین حال انگار هنوز هم تکلیف این گذر از نظر نما مشخص نشده است که حالا اگر قرار به دادن مجوز نما به سازه‌ای جدید در گذر مذهبی باشد، از نظر کارشناسان چه نمایی مد نظر است؟ آجر یا کاهگل یا اینکه ترکیب هردو نوع و در این صورت چینش و جنس و رنگ آجر چه باشد که به بافت آنجا بخورد؟