لزوم پیشگیری از فرونشست زمین در دشت‌های اطراف سیرجان به دلیل افراط در باغداری پسته و حفر بی‌رویه چاه‌ها در سالیان گذشته؛
قابل توجه نماینده شهر و فرمانداری
فرونشست زمین در دشت‌های اطراف سیرجان اگر نه امروز، قطعا و یقینان فردا به یک بحران جدی تبدیل می‌شود اگر از امروز چاره‌ای نیندیشیم و اگر بخواهیم در برابر خاموشی موتور پمپ‌ها به سبک نماینده بایستیم!دشت‌های اطراف شهر سیرجان و استان کرمان یکی از مهم‌ترین مناطق تولید پسته در کشور به شمار می‌آیند. پسته‌کاری به‌عنوان یکی از فعالیت‌های کشاورزی عمده، نقش مهمی در اقتصاد منطقه ایفا می‌کند. با این حال، افزایش بی‌رویه سطح زیرکشت باغات پسته و بهره‌برداری غیر اصولی از منابع آبی زیرزمینی، سبب بروز مشکلات زیست‌محیطی و کشاورزی جدی شده است. یکی از مهم‌ترین پیامدهای این روند، فرونشست زمین در این دشت‌هاست که تهدیدی بزرگ برای پایداری کشاورزی و توسعه منطقه محسوب می‌شود. دلیل اصلی آن برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای باغداری پسته، حفر بی‌ضابطه چاه و استفاده از موتورپمپ‌هاست. روش‌های سنتی آبیاری هم باعث هدررفت شدید آب و تشدید این مشکل شده؛ وقتی آب از سفره‌های زیرزمینی تخلیه می شود، خاک مثل اسفنج خشک و شکننده شده و با فشار وزن زمین، نشست می‌کند و موجب ایجاد ترک‌های عمیق خواهد شد که حتی به سازه‌ها و خطوط انتقال نیرو آسیب می‌زند.
پیامدهایش خیلی گسترده‌ست:
* نابودی خاک حاصلخیز و تبدیل دشت‌ها به زمین‌های غیرقابل کشت.
* کاهش کیفیت آب و افزایش شوری.
* تهدید امنیت غذایی نسل بعد.
* آسیب به زیرساخت‌ها و حتی آثار تاریخی .
این بحران در بسیاری از دشت‌های ایران، از جمله کرمان و سیرجان، کاملاً مشهود است و اگر مدیریت نشود، آینده‌ی کشاورزی و زندگی در این مناطق به خطر می‌افتد.
افراط در باغداری پسته
با افزایش تقاضا برای پسته، کشاورزان تمایل دارند تا به‌طور گسترده‌تری به توسعه باغات پسته بپردازند. این موضوع باعث افزایش مصرف آب در منطقه شده است، چرا که پسته با وجود مقاومتی نسبی در برابر خشکی، برای رشد مطلوب به آبیاری منظم نیاز دارد. توسعه غیرمنطقی و افزایش سطح زیرکشت، فشار مضاعفی بر منابع آبی منطقه وارد کرده است.
حفر بی‌رویه چاه‌ها و استفاده گسترده از موتورپمپ‌ها
برای تامین آب مورد نیاز باغات، تعداد زیادی چاه عمیق و نیمه‌عمیق در دشت‌های اطراف سیرجان حفر شده‌اند. این چاه‌ها با استفاده از موتورپمپ‌های قدرتمند، آب‌های زیرزمینی را به سرعت و به‌طور گسترده استخراج می‌کنند. این برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی باعث افت شدید سطح آب و کاهش ذخیره آبی منطقه شده است.
شیوه آبیاری سنتی و ناکارآمد
اغلب باغات پسته در این منطقه به شیوه سنتی آبیاری می‌شوند که بازدهی آب پایینی دارد و منجر به هدررفت زیاد آب می‌شود. این شیوه‌ها علاوه بر مصرف زیاد آب، باعث شوری خاک و کاهش کیفیت زمین کشاورزی می‌شوند که خود محرک مهمی برای فرونشست زمین است.
پیامدهای فرونشست زمین
فرونشست زمین به معنای نشست تدریجی یا ناگهانی سطح زمین است که به دلیل کاهش فشار آب زیرزمینی در سفره‌ها اتفاق می‌افتد. پیامدهای این پدیده در دشت‌های اطراف سیرجان عبارتند از:کاهش بهره‌وری کشاورزی: نشست زمین موجب آسیب به ریشه درختان و سیستم‌های آبیاری می‌شود و در نتیجه کاهش محصول را به همراه دارد.آسیب به زیرساخت‌ها: فرونشست می‌تواند به جاده‌ها، کانال‌های آبیاری، تأسیسات آب و برق و ساختمان‌ها آسیب جدی وارد کند.کاهش ذخایر آب زیرزمینی: افت سطح آب و فرونشست، توان جذب آب در سفره‌های زیرزمینی را کاهش می‌دهد و مشکلات کم‌آبی را تشدید می‌کند.تغییرات اکوسیستم: خشکی و تغییرات زمین باعث آسیب به گیاهان و حیوانات محلی می‌شود و تنوع زیستی منطقه را تهدید می‌کند.
راهکارها و پیشنهادات
برای کاهش خطر فرونشست زمین در دشت‌های اطراف سیرجان، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
1.مدیریت بهینه منابع آب: تدوین و اجرای برنامه‌های کنترل برداشت آب از چاه‌ها و ایجاد سامانه‌های نظارتی دقیق.
2.ترویج روش‌های آبیاری نوین: جایگزینی روش‌های سنتی با آبیاری قطره‌ای و تحت فشار که مصرف آب را کاهش می‌دهند.
3.تنظیم سطح زیرکشت: محدود کردن توسعه باغات پسته به میزان منابع آب موجود و جلوگیری از توسعه بی‌رویه.
4.بازچرخانی و ذخیره‌سازی آب:استفاده از فناوری‌های نوین برای جمع‌آوری و استفاده مجدد از آب‌های سطحی و پساب‌ها.
5.آموزش کشاورزان: افزایش آگاهی و آموزش بهره‌برداران کشاورزی درباره اهمیت حفظ منابع آب و خاک و استفاده بهینه از آنها.
