سه شنبه, 26 تیر 1403

شماره 797 مورخ   20 تیر 1403


معمول بر آن شده که گمان شود آیین‌های محرم پیرامون عزا برای امام حسین(ع) برنامه‌ای نه مختص و ویژه‌ی مردمان این دیار که پدیده‌ای وارداتی‌ست درحالی که همه‌ی شواهد و مدارک مستند تاریخی خلاف این ادعا را ثابت می‌کنند. این که این آیین‌ها خاص ایرانیان است را نه تنها در اسناد و مدارک تاریخی می‌توان یافت که همین امروز هم نگاهی گذرا به قلمرو فرهنگی ایران تاریخی به عنوان یک امپراتوری سابقاً بزرگ ما را به این نتیجه می‌رساند که این آیین‌ها و کارناوال‌های عزا و نذری فقط در محدوده‌ی قلمروی تاریخی آن ایران بزرگ انجام می‌شوند وگرنه اقوامی که به دور از مرزهای ایران بوده‌اند امروز حتا باوجود مسلمان بودن، چنین رسم و رسومی ندارند.
اینکه چنین آیین‌های کارناوالی آمیخته با هنرهای موسیقیایی، تجسمی و نمایشی همراه با رسوم پهلوانی و عَلَم‌گردانی میراث پیش از اسلام ایران بوده و در قرون اولیه‌ی اسلامی به ویژه در دوران آل بویه سازگار با مذهب زمان شده است برکمتر محقق اهل انصافی پوشیده است. سیرجان نیز یکی از مناطق تحت نفوذ آل بویه بوده و این سلسله‌ی حکمرانان ایرانی و شیعه مذهب پشتیبان آیین‌های دسته‌ای و کارناوالی پیرامون محرم شدند.
هنوز که هنوز است شمایل و نشانه‌های ایرانی مثل شیر و شمشیر و فرشتگان بر روی خیمه‌های عزای حسینی مثل چادرِ خانه‌ی حاج رشید سیرجان نقش بسته است و می‌تواند محل رجوع اهل تحقیق باشد.
خانه حاج رشید یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های سیرجان است که در سال 1274 قمری در دوران قاجار توسط سید ابراهیم رضوی، بخشدار وقت سیرجان ساخته شده و در 27 اسفند 1387 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. هر ساله در اول ماه محرم مراسم برپایی خیمه عزای امام حسین‌(ع) با حضور گسترده مردم در این مکان اجرا می شود و مردم سیرجان و شهرهای اطراف برای گرفتن حاجت به خانه حاج رشید می آیند و با بستن پارچه های سبز به گوشه های خیمه، گشودن گره مشکلات‌شان را از مرادشان طلب می‌کنند.
در همین کوچه، خانه‌های قدیمی دیگری از سیرجان سال‌هاست مبدل به تکیه و حسینیه شده که متاسفانه مثل خانه‌ی تاریخی حاج رشید نگهداری نشده اند و امروز اثری از معماری قدیمی‌شان نیست.
خانه‌ی آقا اعلا متعلق به مرحوم سیدحسن اعلا فرزند سید احمد از سادات بنام سیرجان بوده است که همچنان طبق سنت مراسم آیینی در آن تداوم دارد.
حسینیه گلابی نیز که بانی اولیه آن مرحوم سید علی اکبر گلابی بوده است و علاوه بر مجلس روضه‌خوانی محل رجوع دسته‌‌های عزاداری‌ست.
همچنین است زورخانه و حسینیه‌ی شهیدی‌ها در همین کوچه که در کنار برخی هیات‌ها و دسته‌ها در کوچه‌پس‌کوچه‌های حاشیه‌، این گذر اصلی را تبدیل به محلی مرجع در سیرجان برای عزاداری محرم به ویژه تاسوعا و عاشورا کرده است.
رفت و آمد انواع علم و کتل، نوحه‌خوانی، شبیه‌خوانی، آیین روشن کردن شمع و پخش نذری میان مردم از جمله آیین‌هایی‌ست که در این گذر فرهنگی هرساله جریان می‌یابد و پویاست هرچند متاسفانه میراث فرهنگی، اوقاف و شهرداری سیرجان در سال‌های اخیر توجه چندانی به لزوم حفظ بافت تاریخی این کوچه برای پاسداشت حس معنوی آن نکرده‌اند و حتا اخیرا دیده شده که در سکوت خبری، نمای رومی دو طبقه در این کوچه مجوز گرفته و ساخته شده است!

ضمیمه این شماره